तोफा बद्दल थोडसं...
बांगडी तोफेची नाळ घडीव लोखंडापासून केलेली असते. लोखंडी गोलावर पट्ट्या एका आधारावर रचून त्यावर लोखंडी धाव गरम असताना चढवली जाते. थंड झाल्यावर ही धाव चप पट्टयांमधील जागेवर सांधली जाते. अशा अनेक धाव जोडून तोफेची नाळ तयार करत.तोफेच्या मागच्या आणि पुढच्या बाजूस अधिक बळकटी यावी म्हणून जास्तीच्या धावा साधण्यात येत असे.
जंजिर्यामधील कलाल बांगडी तोफेच्या रचनेत लोखंडी पट्टयांचा वापर दिसून येत नाही पण मुल्हेर येथील शिवप्रसाद / रामप्रसाद या तोफांमध्ये लोखंडी पट्ट्या वापरलेल्या दिसतात.
चारशे वर्षापासून असलेल्या बांगडी तोफा पुरातन हिंदुस्तानी कारागिरांच कौशल्य सिद्ध करतात.

- इतिहासाच्या झरोक्यातून... —