शिवरायांनी मुठभर मावळ्यांच्या मदतीने पाच शाह्यांना पुरून उरत जे स्वराज्य उभे केले त्यामध्ये महाराष्ट्र,कर्नाटक ,तामिळनाडू,गोवाह्या राज्यांचा समावेश होता.महाराजांच्या स्वराज्यात असलेला एक किल्ला म्हणजे स्वराज्याची दौलतच..महाराजांच्या या दौलतीचा हा प्रांतनिहाय किल्ले
१) प्रांत कर्नाटक :- प्रांत जगदेवगड : ह्यात अठरा किल्ले होते.
त्यांचीनावे १.जगदेवगड , २.सुदर्शनगड ,३.रमणगड ,४.नंदीगड ,५.प्रबळगड ,६.बहिवरगड,७.वारुणगड ,८.महाराजगड,९.सिद्धगड,१०.ज
२)प्रांत वेलूर- ह्यात सांप्रतचा अर्काट जिल्हा मोडतो.यात पंचवीस किल्ले होते
त्यांची नावे :-१.कोट आर्काट२.कोट लेखनुर,३.कोटपळणापट्टम ,४.कोटत्रीमळ,५.कोट त्रीवादी,६.पाळेकोट,७.कोटत्
३)प्रांत श्रीरंगपट्टण:-ह्यात बावीस किल्ले होते.
१.कोटधर्मपुरी २.हरिहरगड ३.कोटगरुड ४.प्रमोदगड ५.मनोहरगड ६.भवानीदुर्ग ७.कोट आमरापूर ८.कोट कुसूर ९.कोट तळेगिरी १०.सुंदरगड ११.कोट तळगोंडा १२.कोट अटनूर १३.कोट त्रिपादपुरे १४.कोट दुटानेटी १५.कोट लखनूर १६.कळपगड १७.महिनदिगड १८.रंजनगड १९.कोट आलुर २०.कोट शामल २१.कोट विराडे २२.कोट चंदमाल
४)प्रांत फोंडे बिदनूर :-ह्यात बारा किल्ले होते
त्यांची नावे १.कोडफोंडे २.कोट काहूर ३.कोट बकर ४.कोट ब्रम्हनाळ ५.कोट कडवळ ६.कोट अकोले ७.कोट कठार ८.कोट कलबर्गे ९.कोट शिवेश्वर १०.कोट मंगरूळ ११.कोट कडणार १२.कोट कृष्णगिरी
५)प्रांत बागलाण :-ह्या सात किल्ले होते
त्यांची नावे १.सालेरी २. नाहावा ३.हरसळ ४.मुलेरी ५.कणेरा ६.अहिवंतगड ७.घोडप
६) प्रांत त्रंबक:- ह्यात पंचवीस किले होते
त्यांची नावे:- १.त्रिंबक २.बाहुला ३.मनोहरगड ४.थळागड ५.चावंडस ६.मृगगड ७.करोला ८.राजपेहर ९.रामसेज १०.मासनागड ११.हर्षण १२.जवळागड १३.चांदवड १४.सबळगड १५.आवढा १६.कनकाई १७.गडगडा १८.सिद्धगड १९.मनरंजन २०.जीवधन २१.जीवधन २२.हडपसर २३.हरीन्द्रगड २४.पटागड २५.टनकई
७)प्रांत वनगड वगेरे :-ह्यात धारवाड जिल्ह्यातला बराच भाग मोडतो .यात एकंदर बावीस किल्ले होते .
त्यांची नावे :-१.वनगड २.गहनगड ३.चिमदुर्ग ४.नलदुर्ग ५.मीरागड ६.श्रीमंतदुर्ग ७.श्रीगद्नगड ८.नर गुंद ९.बहादूरविंडा १०.कोपलगड ११.महंतगड १२.व्यंकटगड १३.गंधर्वगड १४.ढाकेगड १५.सुपेगड १६.पराक्रमगड १७.कनकादिगड १८.ब्रम्हगड १९.चित्रदुर्ग २०.प्रसन्नगड २१.हडपसरगड २२.कांचनगड २३.अचलगिरीगड २४.मंदनगड
८)प्रांत कोल्हापूर,बाळापुर :- ह्यात सत्तावीस किल्ले होते
त्यांची नावे १.कोल्हार २.ब्रम्हगड ३.वड्न्नगड ४.भास्करगड ५.महिपाळगड ६.मृगमदगड ७.आंबेनिरायीगड ८.बुधला कोट ९.माणिकगड १०.नंदीगड ११.गणेशगड १२.खळगड १३.हाथमंगळगड १४.मंचकगड १५.प्रकाशगड १६.भिनगड १७.प्रेइवारगड १८.सोमसेखगड १९.मेदगिरीचेनगड२०.श्रीवर्ध
९) प्रांत चंदी :-ह्यात ६ किल्ले होते
१.राजगड २.चेनगड ३.कृष्णगिरी ४.महोन्मतगड ५.आखलूगड ६.काळा कोट
१०)मावळ प्रांत सह्याद्री:- ह्यात सांप्रतचे मावळ ,सासवड ,जुन्नर व खेड हे तालुके मोडतात.ह्या प्रांतात एकंदर अठरा किल्ले होते .त्यांची नावे येणेप्रमाणे आहेत .
१.रोहीडा २.सिंहगड ३.नारायणगड ४.कुंवारी ५.केळणा ६.पुरंदर ७.दौलदतमंगळ ८.मोरगिरी ९.लोहगड १०.रुद्रनाळ ११.राजगड १२.तुंग १३.तिकोना १४.राजमाची १५.तोरणा १६.दातेगड १७.विसापूर १८.वासोटा १९ शिवनेरी ..
११)प्रांत सातारा वाई :- ह्यात अकरा किल्ले होते
१.सातारा २.वर्धनगड ३.परळी(सज्जनगड)४.पांडवगड ५.महिमानगड ६.कमळगड ७.वंदनगड ८.ताथवडा ९.चंदनगड १०.नांदगिरी ११.वैराटगड
१२)प्रांत पन्हाळा :- ह्यात तेरा किल्ले होते .त्यांची नावे
१)पन्हाळा २)खेळणा ३)विशाळगड ४.पावनगड ५.रांगणा ६.भुदरगड ७.गजेंद्रगड ८.मदनगड ९.भिवगड १०.भूपाळगड ११.गगनगड १२.बावडा
१३) प्रांत कोकण बंधारी व नलदुर्ग :-ह्यात एकूण ५८ किल्ले होते त्यांची नवे
१.मालवण २.सिंधूदुर्ग ३.विजयदुर्ग ४.जयदुर्ग ५.रत्नागिरी ,६. सुवर्णदुर्ग ७.खांदेरी ८.उंदेरी ९.कुलाबा १०.राजकोट ११.अंजनवेल १२.रेवदंडा १३.रायगड १४.पाली १५.कलानिधीगड १६.आरनाळा १७.सुरंगगड १८.मानगड १९.महीपतगड २०.महीमंडन २१.सुमारगड २२.रसाळगड २३.कर्नाळा २४.भोरप २५.बल्लाळगड २६.सारंगगड २७.माणिकगड २८.सिंदगड २९.मंडनगड ३०.बाळगड ३१.महिमंतगड ३२.लिंगाणा ३३.प्रचीतगड ३४.समानगड ३५.कांगोरी ३६.प्रतापगड ३७.तळागड ३८.घोसळगड ३९.बीरवाडी ४०.भैरवगड ४१.प्रबळगड ४२.अवचितगड ४३.कुंभगड ४४.सागरगड ४५.मनोहरगड ४६.सुभानगड ४७.मित्रगड ४८.प्रल्हादगड ४९.मंडनगड ५०.सहनगड ५१.सिकेरागड ५२.वीरगड ५३.वीरगड ५४.महीधरगड ५५.रणगड ५६.मकरंदगड ५७.भास्करगड ५८.माहुली
१४.प्रांत कऱ्हाड :- ह्यात
१.वसंतगड २.मच्छिंद्रगड ३.भूषणगड ४.कसबागड असे चार
किल्ले होते ..
आणखीन वेगवेगळ्या बखरीत १५१गडकिल्ल्यांची नावे आढळतात ..
ह्या एकंदर किल्ल्यानपैकी एकशे एकर किल्ले महाराजांनी नवे बांधले आहेत ..
No comments:
Post a Comment